Η ακμή είναι μια φλεγμονή των τριχοσμηγματογόνων μονάδων και εντοπίζεται σε περιοχές πλούσιες σε σμηγματογόνους αδένες όπως το πρόσωπο, στέρνο, ράχη και γλουτοί. Παρατηρείται συχνότερα κατά την εφηβεία, αλλά και σε μεγαλύτερη ηλικία, και εκδηλώνεται με φαγέσωρες, βλατίδες, φλύκταινες, οζίδια και κύστεις. Σχηματισμός ουλών, ατροφικών ή υπερτροφικών μπορεί να ακολουθήσει όλους τους τύπους ακμής, κυρίως όμως την οζώδη και κυστική. Η ακμή σχετίζεται με την έναρξη της εφηβείας.Γυναίκες με υπερανδρογονισμό συχνά εμφανίζουν ακμή. Θεραπείες που μειώνουν την έκκριση σμήγματος (ρετινοειδή, οιστρογόνα, αντιανδρογόνα) είναι αποτελεσματικές στην ακμή.  

PATHOGENESIS

Acne is the result of four factors in people with a suitable genetic background.

Α) Υπερέκκριση  σμήγματος. Η ακμή εντοπίζεται εκεί όπου οι  σμηγματογόνοι αδένες υπερλειτουργούν  όπως το πρόσωπο, στέρνο, ράχη και γλουτοί. Είναι ανάλογη της σμηγματόρροιας και εμφανίζεται στην έναρξη της εφηβείας όπου οι αδένες έχουν ωριμάσει. Όταν ανασταλεί η λειτουργία τους ελέγχεται η ακμή.

(B) Blocking of the pilosebaceous pore due to a disorder of keratinization of hair follicles: The keratinous material is denser, blocking the secretion of sebum. The dilated follicular lumen contains concentrated keratin and lipid residues (closed comedo). When the follicle has an opening to the skin surface and the semi-solid mass is projected, a bump is developed (open comedo). This disorder, in combination with a complex interaction of hormones (androgens) and bacteria (propionibacterium acnes) in pilosebaceous units, leads to acne lesions. Androgens (being normal in quality and quantity) stimulate the sebaceous glands to produce larger amounts of sebum.

Γ)  Μικροβιακοί παράγοντες. Στους θυλάκους των τριχών σε όλα τα άτομα (υγιείς και με ακμή) βρίσκονται πάντα σταφυλόκοκκοι, ζυμομύκητες του γένους πιτυρόσπορο και προπιονικό βακτηρίδιο. Τα βακτηρίδια περιέχουν λιπάσες που μετατρέπουν τα λιπίδια σε ελεύθερα λιπαρά οξέα που είναι φαγεσωρογόνα.

Δ)  Φλεγμονή. Τα διατεταμένα θυλακικά τοιχώματα μπορεί να ραγούν και το περιεχόμενο (σμήγμα, λιπίδια, λιπαρά οξέα, κερατίνη κ.λ.π.) μπορεί να διαρρεύσει στο χόριο, προκαλώντας αντίδραση ξένου σώματος (βλατίδα, φλύκταινα, οζίδιο). Η ρήξη και η επακόλουθη έντονη φλεγμονή οδηγεί στο σχηματισμό ουλών.

SKIN LESIONS

Φαγέσωρες, ανοικτοί (μαύρα στίγματα) ή κλειστοί (λευκές βλατίδες).

Βλατίδες και φλύκταινες με φλεγμονή (ερυθρές) ή χωρίς φλεγμονή.

Οζίδια ή κύστεις, 1-4 cm σε διάμετρο.

Συρίγγια συνήθως στην οζώδη ακμή.

Ουλές, ατροφικές ή υπερτροφικές.

Σμηγματόρροια του προσώπου και του τριχωτού της κεφαλής.

CLINICAL TYPES

Α) Φαγεσωρική ακμή όπου ανευβρίσκονται μόνο ανοιχτοί και κλειστοί φαγέσωροι.

Β) Βλατιδοφλυκταινώδης ακμή όπου ανευβρίσκονται βλατίδες, φλυκταινίδια ή βλατιδοφλυκταινίδια

Γ) Φλεγμονώδης ή κυστική ακμή με κακή όψη του δέρματος όπου ανευρίσκονται οζίδια, κύστεις, φλυκταινίδια και ουλές.

SPECIAL ACNE TYPES

Ακμή σε ενήλικη γυναίκα. Επίμονη ακμή σε δασύτριχη γυναίκα με ή χωρίς διαταραχή του κύκλου της περιόδου.

Συρρέουσα ακμή. Βαριά κυστική ακμή με έντονες βλάβες στον κορμό. Σπάνια συνδέεται με τον γονότυπο ΧΥΥ ή με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Κεραυνοβόλος ακμή. Σε νεαρούς άρρενες (13-17 ετών). Οξεία έναρξη βαριάς κυστικής ακμής με διαπύηση των βλαβών και έλκωση. Επίσης υπάρχει κακουχία, εύκολη κόπωση, πυρετός, αρθραλγίες, λευκοκυττάρωση και αυξημένη ΤΚΕ.

Ανθεκτική ακμή. Μπορεί να σχετίζεται με συγγενή υπερπλασία των επινεφριδίων (ανεπάρκεια της 11-6-ή της 21-6-υδροξυλάσης.

Ακμή της Μαγιόρκα ή θερινή ακμή. Μετά από έκθεση στον ήλιο σε γυναίκες 20-30 ετών.

Άλλες μορφές: τροπική, προεμμηνοπαυσιακή, κοσμητική, χλωρακμή, μηχανική, χηλοειδής ακμή και gram (-) θυλακίτιδα.   

LAB TESTS / IMAGING

- Pelvic (ovary) ultrasound.

-Ελεύθερη τεστοστερόνη,  FSH, LH, DHEA-S, 17 – ΟΗ προγεστερόνη.

ΟΡΜΟΝΙΚΟΣ  ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ

Η διερεύνιση με εργαστηριακές εξετάσεις γίνεται στις εξής περιπτώσεις:

-διαταραχές  εμμήνου ρύσεως

- hirsutism, persistent acne, adult acne

-ακμή που υποτροπιάζει σύντομα μετά από συστηματική χρήση      ισοτρετινοίνης

- children 7-9 suffering from acne

- infants with acne and accompanying signs of hyperandrogenism

COURSE

Η ακμή μπορεί να αποδράμει αυτόματα μετά τα είκοσι χρόνια ή μπορεί να επιμένει μετά την τέταρτη δεκαετία. Εξάρσεις παρατηρούνται κατά την έναρξη της εμμηνορρυσίας ή το χειμώνα. Το μόνο σωματικό επακόλουθο είναι η ουλοποίηση, η οποία είναι δυνατό να αποφευχθεί με την κατάλληλη θεραπεία, κυρίως με τη χορήγηση ισοτρετινοίνης στα αρχικά στάδια της νόσου.

TREATMENT

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ακμής θα πρέπει να εκτιμώνται εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή και η θεραπεία να προσαρμόζεται ανάλογα. Στόχος της θεραπείας είναι η μείωση της σμηγματόρροιας, ο περιορισμός σχηματισμού φαγεσώρων, μείωση του πληθυσμού του προπιονικού βακτηριδίου και μείωση της φλεγμονής με την  κατάλληλη  τοπική ή και συστηματική αγωγή.  

General hygiene measures

Cleaning of the affected areas twice a day (in the morning and in the evening)

Topical Acne Treatment      

  Η τοπική αγωγή έχει δύο σκέλη, την αντιφλεγμονώδη και την κερατολυτική θεραπεία, και σε ήπιες μορφές είναι αρκετή για να βελτιωθεί η κατάσταση του ασθενή.

Για τα φλεγμονώδη στοιχεία χρησιμοποιούνται τοπικά: α) Το υπεροξείδιο του βενζολίου. Αυτό έχει βακτηριοστατική δράση και επαλείφεται το βράδυ στις πάσχουσες περιοχές ενώ το πρωί αφαιρείται με  νερό. β) Τοπικά αντιβιοτικά. Τετρακυκλίνες, ερυθρομυκίνη, κλινταμυκίνη. Έχουν αντιμικροβιακή δράση γιατί μειώνουν σημαντικά τον πληθυσμό του προπιονικού βακτηριδίου.

Για την κερατολυτική δράση χρησιμοποιούμε το ρετινοïκό οξύ και το αζελαïκό οξύ. α) Το  ρετινοïκό οξύ διαλύει τους φαγέσωρες, διορθώνει την ανώμαλη κερατινοποίηση μέσα στο θύλακο και επιβραδύνει την αυξημένη παραγωγή κερατινοκυττάρων.  Επαλείφεται το βράδυ και  το πρωί αφαιρείται με  νερό. Μερικές φορές δρα ερεθιστικά και προκαλεί ερυθρότητα, ξηρότητα και απολέπιση, ώστε αναγκάζει τους ασθενείς να διακόπτουν τη θεραπεία. β) Το αζελαïκό οξύ έχει αντιφλεγμονώδη και κερατολυτική δράση. Επαλείφεται πρωί και βράδυ στις πάσχουσες περιχές.

Systemic Acne Treatment

Στη μέτρια και σοβαρή ακμή παράλληλα με την τοπική χορηγείται και συστηματική θεραπεία. Η συστηματική θεραπεία της ακμής γίνεται με τη χορήγηση αντιβιοτικών από το στόμα, ισοτρετινοίνης και ορμονών.

Από τα αντιβιοτικά πρωταρχική θέση έχει η τετρακυκλίνη και μετά ακολουθεί η ερυθρομυκίνη. Χορηγούνται για διάστημα 6-8 μήνες. Η τετρακυκλίνη δεν χορηγείται σε εγκύους, γιατί αναστέλλει την ανάπτυξη του σκελετού του εμβρύου, όπως και στα μικρά παιδιά, γιατί εναποτίθεται στα εκφυόμενα δόντια, δίνοντάς τους κίτρινη χροιά. Τα αντιβιοτικά δρουν άμεσα στη φλεγμονή ενώ έχουν ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως ναυτία, διάρροια και κολπίτιδα στις γυναίκες.

Η ισοτρετινοίνη χορηγείται σε περιπτώσεις βαριάς κυστικής ακμής ή όταν έχουν αποτύχει τα αντιβιοτικά. Η χρήση της έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η θεραπεία διαρκεί 4-7 μήνες ή και περισσότερο ανάλογα με τη δόση του φαρμάκου. Αν επιτευχθεί ίαση νωρίτερα, διακόπτεται και τα καλά αποτελέσματα διατηρούνται και  μετά τη διακοπή. Πριν από την έναρξη της θεραπείας αλλά και κατά τη διάρκειά της γίνονται εργαστηριακές εξετάσεις που αφορούν τα λιπίδια του αίματος, τα τριγλυκερίδια και την ηπατική λειτουργία. Τα ρετινοειδή έχουν τερατογενετική δράση στο έμβρυο για αυτό οι γυναίκες πρέπει να λαμβάνουν συγχρόνως μέτρα αντισύλληψης. Επίσης παρατηρούνται αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες όπως χειλίτιδα, ξηρό δέρμα, κνησμός επίσταξη, επιπεφυκίτιδα, απολέπιση στις παλάμες και στα πέλματα, φωτοευαισθησία, πονοκέφαλος  κ.λ.π. Παρά τις ανεπιθύμητες ενέργειες η ισοτρετινοίνη είναι ένα αποτελεσματικό φάρμακο. Πάντοτε όμως οι ασθενείς πρέπει να παρακολουθούνται στενά.

Hormonal Treatment

Η χρήση των οιστρογόνων στις γυναίκες με τη μορφή αντισυλληπτικών, βασίζεται στην αναστολή της δράσης των ανδρογόνων στους σμηγματογόνους αδένες, με αποτέλεσμα την μείωση της παραγωγής σμήγματος. Χορηγούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα (6-12 μήνες). Τελευταία χορηγείται επίσης σπιρονολακτόνη και γλυκοκορτικοειδή.

 Μεγάλη προσοχή απαιτεί η χρήση των αντισυλληπτικών. Ο θεράποντας ιατρός πρέπει να ελέγχει πάντα και με προσοχή τις αντενδείξεις χορήγησης  των φαρμάκων αυτών όπως για παράδειγμα η κύηση, το κάπνισμα και ηλικία μεγαλύτερη των 35 ετών, διαταραχές πήξης, ημικρανία, υπερχοληστεριναιμία, σακχαρώδης διαβήτης, χειρουργείο με παρατεταμένη ακινητοποίηση και πολλές άλλες.

Υπάρχει πληθώρα ορμονικών θεραπειών για την ακμή. Είναι χρήσιμη σε γυναίκες με ακμή και κλινικά ή και εργαστηριακά σημεία υπερανδρογονισμού. Η συνεργασία με ενδοκρινολόγο ή γυναικολόγο είναι χρήσιμη. Η επιτυχής θεραπεία εξαρτάται πάντα από τη σωστή συνεργασία ιατρού και ασθενούς.         

Στο σχήμα βλέπουμε την υπερέκκριση σμήγματος από τον σμηγματογόνο αδένα που θα οδηγήσει σε απόφραξη του τριχοσμηγματογόνου πόρου.

Χαρακτηριστικές βλάβες της ακμής με βλατίδες και φλύκταινες.